Świat show-biznesu, choć wydaje się z pozoru drogą pełną szczęścia i sukcesów, często skrywa tragiczne tajemnice. O ile kiedyś gwiazdy telewizji, kina czy muzyki mogły zostać ocenione przez krytyków filmowych, czy fanów po koncercie, tak dziś możliwość skrytykowania popularnej osoby jest na wyciągnięcie ręki. Zarówno polskie, jak i zagraniczne gwiazdy coraz częściej dzielą się swoimi historiami, przełamując tabu i zachęcając do szukania pomocy.
Depresja to poważne zaburzenie psychiczne, które wpływa na samopoczucie, sposób myślenia i codzienne funkcjonowanie. Co więcej, nie zna ona granic statusu społecznego, a według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) depresja do 2030 roku może stać się najczęściej występującą chorobą na świecie. (https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression)
Choć depresja jest chorobą znaną od wieków, to wbrew pozorom jej opisy ze starożytności nie odbiegają istotnie od obserwacji u chorych współcześnie. Mimo to, obecne czasy generują dodatkowe czynniki ryzyka rozwoju depresji, takie jak szybkie tempo życia, kryzysy ekonomiczne, zaburzenia rytmów okołodobowych, przewlekły stres, czy nadmierne korzystanie z mediów społecznościowych.
W przeszłości, w tym w starożytnym Sumerze (ok. 2600 r. p.n.e.) i Egipcie, depresję i inne choroby psychiczne postrzegano jako opętanie przez złe duchy. W XIX i XX wieku psychoanaliza, zapoczątkowana przez Zygmunta Freuda, skupiała się na niezaspokojonych potrzebach emocjonalnych z dzieciństwa jako przyczynie depresji.
Obecnie depresja jest sklasyfikowana międzynarodowym kodem ICD-10 i uznawana za chorobę o złożonej naturze, wynikającą z interakcji czynników genetycznych, biochemicznych, środowiskowych i psychospołecznych. Istotny wpływ na rozwój depresji mają też zaburzenia rytmów okołodobowych, które wpływają na wahania nastroju, sen i aktywność w pracy czy w domu.
Według Aarona T. Becka, osoby z depresją nie przetwarzają odpowiednio informacji i koncentrują się na negatywnych aspektach sytuacji, ignorując pozytywy. Osoby te mają tendencję do postrzegania przeszłości jako pasma negatywnych wydarzeń, z których nie ma ucieczki.
Według modelu poznawczej triady depresji stworzonej przez Becka w 1967 roku wyróżnia się trzy kluczowe obszary negatywnego postrzegania rzeczywistości:
- Negatywna wizja siebie (przekonanie o własnej bezwartościowości i niezdolności do osiągnięcia sukces), -
- Negatywna wizja świata (postrzeganie świata jako miejsca niesprawiedliwego, pełnego przeszkód, stawiającego nadmierne wymagania, niezwykle trudne do spełnienia),
- Negatywna wizja przyszłości (wizja przyszłości jest wypełniona przekonaniami o trudnościach, niepowodzeniach i braku nadziei na poprawę sytuacji).
O chorobie rozmawiałam z Agatą Rajchel, psychoterapeutką i psychologiem, która pracuje z pacjentami chorującymi depresję. Zdaniem ekspertki, wczesne lata są kluczowe w tworzeniu obrazu siebie.
- Ten model jest bardzo uniwersalny. Wczesne doświadczenia są u podstawy kształtowania się doświadczeń, na których postawie tworzą się przekonania na temat siebie. Są to np. doświadczenia wymagające i unieważniające. Np. wymagający rodzice, porównywanie z rodzeństwem, dokuczanie przez rówieśników, częste chorowanie. Na tym etapie wczesnych doświadczeń tworzą się przekonania kluczowe typu: jestem niekompetentny, jestem słaby, jestem niewart miłości - wyjaśnia ekspertka.
Czy osoby w show-biznesie są bardziej narażone na rozwój depresji? I tak i nie, bowiem wszystko zależy od tego, jaki dany celebryta sam ma sposób patrzenia na świat i jego interpretacji. Nie można jednak wykluczyć, że ciągła ekspozycja na ocenę innych ludzi może stać się czynnikiem zapalnym, który "uruchomi" rozwój depresji. Oprócz tego to mogą być takie wydarzenia jak rozstanie lub rozwód, śmierć kogoś bliskiego, utrata pracy, czy wypadek.
Gwiazdy mogą skrzętnie ukrywać swoje braki przed fanami, tworząc "idealną wersję siebie", a wszelkie braki rekompensować sukcesami. Jednak wszystko do momentu, gdy nie zdarzy się coś złego.
- Czynnikiem aktywującym depresję są wydarzenia, które wybudzają przekonania kluczowe. Gwiazda z niskim poczuciem własnej wartości mogła kompensować sobie sukcesami i uznaniem fanów przekonanie o sobie, dopóki nie pojawi się czynnik, który obudzi uśpione myśli automatyczne np. o niezasługiwaniu na miłość - twierdzi psychoterapeutka.
Show-biznes może mieć negatywny wpływ na zdrowie psychiczne z kilku powodów:
- Porównywanie się z innymi - media społecznościowe, będące nieodłącznym elementem show-biznesu, sprzyjają porównywaniu się z innymi, co może prowadzić do kompleksów, zaburzeń akceptacji, zaburzeń odżywiania i stanów depresyjnych. W szczególności Instagram może negatywnie wpływać na samoocenę i postrzeganie własnego ciała.
- Presja i przewlekły stres - praca w show-biznesie często wiąże się z dużą presją i stresem, co z kolei może prowadzić do wypalenia i zwiększać ryzyko depresji,
- Długotrwałe napięcie i stres mogą negatywnie wpływać na pracę mózgu i prowadzić do zmian nastroju, obniżonego poziomu energii, motywacji i chronicznego zmęczenia.
- Poczucie osamotnienia - mimo łatwości komunikacji i większej dostępności, media społecznościowe mogą paradoksalnie wzmagać poczucie osamotnienia i wyobcowania.
- Zagrożenia finansowe - stres finansowy, który może być związany z niestabilnością zatrudnienia w show-biznesie, wpływa na sen, zdrowie psychiczne, poczucie własnej wartości, zdrowie fizyczne i relacje w domu
I to właśnie poczucie zagrożenia w depresji to częsty objaw, który wynika z negatywnego myślenia, obniżonego nastroju i lęku. W przypadku gwiazd może być spowodowane poczuciem nieprzewidywalności - czy np. nowa piosenka, czy film spodoba się fanom. Gdy osoby publiczne otrzymują krytykę, mogą poczuć, że ich kariera za chwilę może się skończyć.
- Nieprzewidywalność automatycznie powoduje, że uruchamia się wtedy przekonanie, że w takim razie jak nie dostajemy tego regularnie, to nie jesteśmy warci. To rozwiązanie budzi nieustające napięcie, czujność. To jest bardzo nerwicujące - podpowiada moja rozmówczyni.
- Pytanie, czy one [gwiazdy - przyp. red.] zbudowały sobie taki światopogląd, który będzie dla nich chroniący. Jeśli na przykład poczucie własnej wartości jest warunkowe, czyli u tych osób często to poczucie własnej wartości było kształtowane w taki sposób, że otrzymywały one komunikat ‘jak osiągam sukcesy, to zasługuję na miłość’. Natomiast, czy one miały doświadczenia, że jak im nie wychodziło, to czy wtedy dostawały miłość? - analizuje ekspertka.
Doda, która stała się jedną z uczestniczek kampanii "Twarze Depresji" głośno mówiła o tym, co przechodziła przez ostatnie lata. Wszystko miało związek z permanentnym stresem wywołanym przez ostatnie małżeństwo.
Wokalistka znana z ciętego języka i wzbudzania kontrowersji zmieniła swój styl bycia i stawia obecnie na spokój wewnętrzny. Zamiast pakować się w kłopoty, woli unikać konfrontacji.
"Nie jestem już taka odporna na niektóre emocje i sytuacje stresogenne. I nawet nie chcę być. Prędzej mi teraz do osoby, która ucieka, niż podejmuję rękawicę. Podejrzewam, że każdy, kto przeszedł tę chorobę, doskonale wie, o czym mówię. Nie ma to nic wspólnego z tchórzostwem, tylko, z tym że wszystko, co kosztuje święty spokój, jest drogie" - mówiła Doda swego czasu na Instagramie.
W ramach kampanii udzieliła wywiadu serwisowi "Medonet", gdzie wyznała, że permanentny stres przyczynił się u niej do problemów z organizmem, takich jak problemy z tarczycą i bezsenność. Doda mówiła, że nic ją nie cieszyło i chciała jak najszybciej skończyć tę męczarnię.
"Najpierw "siadł" mi mój organizm. Najczęściej działam na "autopilocie". Mam bardzo silną psychikę, ale permanentny stres przyczynił się u mnie do problemów z organizmem: "siadła" mi tarczyca, doszła bezsenność. Lęk pociągnął za sobą wiele objawów somatycznych, czyli właśnie w ciele. Mój organizm zakomunikował mi, że nie jest już w stanie funkcjonować. Nic mnie nie cieszyło. Zupełnie nic" - mówiła Doda w wywiadzie.
Z kolei Małgorzata Foremniak, aktorka, znana z uśmiechu i energii, przeżyła głęboki kryzys po śmierci ojca i stalkingu. W wywiadzie dla “Twojego Stylu" mówiła: “Zawsze jest moment krytyczny. Możesz utonąć albo się wynurzyć. [...] Jestem przykładem, że można z tego wyjść". Jej historia pokazuje, jak trauma i presja zawodowa mogą prowadzić do depresji.
Justyna Kowalczyk za to zmagała się z bezsennością i stanami depresyjnymi w momencie piku swojej kariery. W 2014 roku dla Sport.pl Olimpijka wyznała: "Byle posiłek bywał wystarczającym powodem do wymiotowania". Jej przypadek pokazuje, że nawet osoby o żelaznej dyscyplinie sportowej nie są odporne na zaburzenia psychiczne.
Katarzyna Cichopek i Kayah cierpiały z powodu depresji poporodowej. Aktorka po porodzie czuła się "gorsza od innych", gdy nie doświadczała euforii macierzyństwa. Za to Kayah walczyła z depresją poporodową, gdy jej syn płakał przez całe noce przez blisko rok: "Byłam wykończona". Obie w wywiadach na temat depresji podkreślały, jak ważne jest wsparcie specjalistów.
Gwiazdy internetu wydają się obecnie być najbardziej narażoną grupą, na którą hejt i nieprzychylne komentarze mogą wpłynąć na zdrowie psychiczne.
Jednym z przykładów może być youtuber Wojtek Przeździecki "OjWojtek", który obrał sobie za cel bardzo ambitne zadanie - zwiedzenie wszystkich krajów świata w jak najkrótszym czasie. Z wyliczeń wynikało, że musiałby spędzić w każdym kraju tylko jeden dzień, aby móc zapisać się na kartach rekordu Guinnessa.
Choć youtuber optymistycznie podjął się wyzwania, już szybko zauważył pierwsze problemy i utrudnienia. Brak pomysłu na urozmaicenie contentu, czytanie komentarzy z sugestiami, które próbował wdrożyć w życie, okazały się niewystarczające. Krytyka ze strony widzów narastała, projekt stał się coraz trudniejszy do realizacji, a na końcu nie starczyło też chęci do jego ukończenia.
Wszystko to sprawiło, że projekt został porzucony, a autor powrócił po dłuższym czasie nieobecności w internecie, mówiąc, że czuł się przytłoczony i rozczarowany samym sobą. Nie mówił wprost, że miał zdiagnozowaną depresję, a jedynie stany depresyjne, które utrzymywały się przez blisko 3 miesiące. Jako sposób na poradzenie sobie z problemem oprócz “wrzucenia na luz", wybrał też sport, co jest bardzo zalecaną aktywnością w walce z depresją.
"Robię dużo rzeczy wbrew sobie, dużo rzeczy, których mi się nie chce robić i taką moją walką z napadami lęku i stanami depresyjnymi, które miałem od jakiegoś czasu jest sport" - mówił youtuber.
Po odpuszczeniu influencer wrócił i postawił na prostotę - tylko on, kamera i widoki z podróży. Komentarze zmieniły się o 180 stopni, sam twórca jest szczęśliwy i dopiero teraz uwierzył w siebie.
"Z jakiegoś względu nie mogłem zaakceptować przez 8 lat robienia treści w internecie i nigdy nie wierzyłem, że wartością w rzeczach, które tworzę, mogę być ja" - mówił youtuber.
Czy zatem ambicja i osiąganie nierealnych celów może stać się czynnikiem aktywującym depresję? Okazuje się, że tak. W przypadku wielu twórców poczucie własnej wartości uzależnione jest od osiągnięcia sukcesu. Kiedy coś idzie nie po ich myśli, może się okazać, że nie mają wystarczająco mocno zbudowanego obrazu samego siebie
- Perfekcjonizm i poczucie własnej wartości uzależnione od sukcesu, bardzo duży lęk przed porażką, bo po prostu, sukcesy są miarą mojej wartości. Więc jak coś nie wychodzi na jakimkolwiek polu, to pojawia się myślenie ‘ jestem do kitu, jak ja jestem do kitu, czyli to moje życie jest do kitu i w przyszłości nic mi z dobrego nie czeka’. Czyli negatywne myśli na temat siebie, innych ludzi i przyszłości. Wtedy automatycznie uruchamia się zniekształcenie poznawcze, myślenie zero-jedynkowe: albo osiągam sukcesy, albo jestem nikim. To typowe zniekształcenie myślenia dla depresji" - twierdzi terapeutka, Agata Rajchel.
Fakt, że znane osoby otwarcie mówią o depresji, pomaga w walce ze stygmatyzacją. Fani, widząc, że ich idole również mierzą się z trudnościami, łatwiej decydują się na szukanie pomocy.
Aby pomóc sobie w depresji, warto rozważyć kilka skutecznych metod, które mogą wspierać proces zdrowienia:
- Terapia i pomoc specjalistów - coraz więcej celebrytów otwarcie mówi o terapii i zachęca swoich fanów do korzystania z pomocy psychologicznej.
- Sztuka jako forma terapii - wielu artystów przekuwa swoje emocje w muzykę, malarstwo czy literaturę.
- Aktywność fizyczna i medytacja - ruch i techniki relaksacyjne pomagają w walce z depresją.
- Wsparcie bliskich - posiadanie zaufanego kręgu przyjaciół i rodziny jest kluczowe w procesie zdrowienia.
23 lutego obchodziliśmy Światowy i Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją. Pamiętaj, że w trudnej sytuacji nigdy nie jesteś sam. Zawsze możesz zadzwonić, porozmawiać i poprosić o profesjonalną pomoc psychologa czy psychoterapeuty:
- Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji - 22 594 91 00 (czynny w każdą środę - czwartek od 17.00 do 19.00)
- Telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym - 116 123 (poniedziałek-piątek od 14:00-22:00, połączenie bezpłatne)
- Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży - 116 111 (czynny 7 dni w tygodniu, 24h na dobę)
- Telefoniczna Pierwsza Pomoc Psychologiczna - 22 425 98 48