Statystyki są nieubłagane - średnio jedna na sześć (według niektórych badań jedna na pięć) potwierdzonych ciąż kończy się poronieniem w pierwszych 12 tygodniach. Jedna na pięćdziesiąt - w kolejnych dziewięciu.
Oznacza to, że z dużym prawdopodobieństwem ktoś z twojego otoczenia musiał zmagać się ze stratą. Choć - co jeszcze bardziej prawdopodobne - nigdy o tym nie mówił.
Dominika miała 21 lat, była jeszcze na studiach, kiedy zaszła w pierwszą ciążę. Upragnioną, wyczekaną. Był rok 2004. - Staraliśmy się dwa - dla nas długie - lata. Byłam przeszczęśliwa. Moje dwie kuzynki również spodziewały się dzieci, więc miało być wesoło - opowiada.
Zaczęła krwawić chwilę przed świętami Bożego Narodzenia. - Proszę nie spodziewać się cudów. Ma pani 50 proc. szans, ale raczej zaraz wróci do nas pani na zabieg - usłyszała od lekarza. Już następnego dnia musiała przyjechać na oczyszczenie macicy - serce dziecka przestało bić.
- Do dziś nie mogę tego zapomnieć. Straszny lekarz mówiący do mnie, jakby to było oczywiste. Mój lekarz prowadzący prawie potknął się o mnie na korytarzu, mimo że wielokrotnie do niego dzwoniłam, nawet mnie nie zauważył - wspomina.
- Położyli mnie na sali z kobietami walczącymi o utrzymanie dziecka. Dla nich ogromny strach, że za chwilę spotka je to, co mnie, dla mnie rozpacz, że nie jestem chociaż w ich sytuacji - opowiada Dominika. - Do tego narastający ból fizyczny, który rozrywał mnie na pół - dodaje.
- Kiedy doszło do poronienia, weszła lekarka i zakomunikowała mi, żebym udała się na ławeczkę i stanęła w kolejce na "skrobanie ". Ten moment boli do dzisiaj. Przy każdej kolejnej ciąży właśnie wtedy dochodziło do mnie, że to już koniec - opowiada. - Nikt mnie nie spytał, czy potrzebuję pomocy. Nikt nawet nie przyszedł porozmawiać. Traktowali mnie przedmiotowo, jak kolejną pacjentkę - wspomina.
Nie mogła się załamać. W domu czekała na nią umierająca na raka mama, która wymagała opieki. Upaść nie pozwolił także mąż. - Wiem, że dla niego to też było ciężkie przeżycie. Musiałam się jakoś pozbierać i szybko wrócić do życia, na studia - podkreśla Dominika.
Wokół słyszała, że to pierwsza ciąża, że tak się zdarza, że stres spowodowany chorobą mamy nie pomaga. - Większość kobiet z mojej rodziny przynajmniej raz poroniła. Moja mama walczyła osiem lat, by mnie urodzić. Pomyślałam: ok, idziemy dalej, teraz będzie już dobrze - mówi.
Marzenia o dziecku nie umarły. Zmienili lekarza, zrobili badania, wszystko było w porządku. - Pół roku po stracie pierwszego aniołka zaszłam w ciążę. Właściwie nie pamiętam, bym się jakoś stresowała. Uspokojona słowami lekarzy podeszłam do tego spokojnie i bez paniki. Miało być dobrze - opowiada.
Kolejne wizyty u lekarza, kolejne badania, kolejne wyniki, że wszystko jest w porządku. - Proszę próbować, czasem tak się dzieje - słyszeli od medyków.
Po kilku miesiącach znowu ciąża i podobny finał. - Koniec marzeń. Kolejny aniołek odszedł. I tak kilka kolejnych razy. Zawsze ok. 12.-14. tygodnia - mówi Dominika.
W 2005 r. zmarła jej mama. - Wszyscy mówili, że teraz się uda na pewno, że mama czuwa. I rzeczywiście tak się wydawało. Zaszłam w kolejną ciążę, mijały miesiące, nawet lekarz stwierdził, że zagrożenie minęło - opowiada.
- Ok. 25. tygodnia zaczęłam plamić. To był początek końca naszej małej córeczki i naszej walki - mówi Dominika. - Musiałam iść do znienawidzonego szpitala. Znowu położyli mnie z kobietami walczącymi o utrzymanie ciąży. Podali leki wywołujące poród i tak zostawili - opowiada.
- Z bólu nie wiedziałam co robić, gryzłam ściany, a żadna pielęgniarka nie chciała podać mi leków przeciwbólowych. Wyczekałam do zmiany dyżuru i poprosiłam ponownie. Tym razem się udało, ale zabroniły mi wstawać z łóżka. Powiedziały, że będę wiedziała, kiedy się zacznie - mówi Dominika.
Kiedy ból minął, wstała do toalety.
- Nie wiem, co mnie trzymało na nogach przez te wszystkie lata. Wcześniej nie mogłam się załamać dla mamy. Wspierała też cała rodzina, ale się nie narzucali, nie wypytywali, po prostu byli. A przede wszystkim mąż, który zawsze był przy mnie i szybko stawiał na nogi. Dzisiaj, z perspektywy czasu, głęboko w sobie chyba mam mu za złe, że nie pozwolił mi się wypłakać. Może teraz by tak nie bolało? - zastanawia się.
Te wszystkie próby uświadomiły małżeństwu, że na kolejne nie mają już sił. Ostatnia ciąża zakończyła się w lipcu 2006. W sumie było ich osiem.
Ale niczego na świecie nie pragnęli bardziej niż dziecka. 7 września pojechali do ośrodka adopcyjnego. - Po tych wszystkich wydarzeniach było dla nas jasne, że trzeba pójść inną drogą. Ta decyzja przez te wszystkie lata rodziła się w nas - mówi Dominika.
Ich syn urodził się 22 września. - Szkolenia, które miały trwać ok. roku, w naszym przypadku trwały tylko chwilę. Nie wiem, co mieliśmy w sobie, ale 1 grudnia już we troje byliśmy w domu - opowiada.
Marzyli jeszcze o córce. Po dwóch latach zadzwonił telefon z ośrodka adopcyjnego. - Dowiedziałam się, że gdzieś tam czeka na nas malutki człowiek i mamy się zastanowić, bo jest to chłopiec. Wtedy było już dla mnie oczywiste, że będziemy mieć drugiego syna - opowiada.
Od razu złożyli też dokumenty o przysposobienie kolejnego dziecka. Adoptowali jeszcze dziewczynkę.
Pytana, czy by poradzić sobie z tymi wydarzeniami, korzystała z pomocy specjalisty przyznaje, że była na terapii. - Przerobiłyśmy kilka ważnych tematów, ale czy to mi pomogło? Nie wiem. Nie poczułam się lżejsza. Ten cały bagaż doświadczeń zostanie ze mną na zawsze - mówi Dominika.
- Do dzisiaj jest mi ciężko, że nie mogłam przeżyć porodu, że mąż tam ze mną nie był, że nie przeciął pępowiny. Boli to, że nie mogłam poczuć tej bliskości przy karmieniu piersią. Wiele osób mówi mi: masz dobrze, bo ominęło cię to wszystko. Ale ja tego do dzisiaj pragnę - podkreśla.
- Z drugiej strony - mam wspaniałe dzieci i myśl, że gdyby było inaczej, to byśmy się nie poznali, nie byłabym ich mamą, aż mnie boli. Te dzieciaki dały mi na nowo chęć do życia, radość z tego, że to ja mam zaszczyt być ich mamą. Napędza mnie to ogromnie. One są moim tlenem, są moim wszystkim. Uwielbiam ich, kocham - mówi. - Bycie mamą "adopciaków" to najlepsze uczucie na świecie. Czasem zapominam, że to nie ja je urodziłam - dodaje.
- Cieszę się, że mamy fajną rodzinę. Jedyne, co mogę powiedzieć to to, że nigdy nie wolno się poddawać - zaznacza.
Utrata ciąży to wciąż temat tabu. Część kobiet w ogóle nie chce o tym rozmawiać. Wiele opisuje swoje doświadczenia w Internecie, na forach, ale wolą pozostać anonimowe. To się powoli zmienia. Przyczyniają się do tego znani ludzie.
Zdjęcie cierpiących po stracie dziecka modelki Chrissy Teigen i jej męża muzyka Johna Legenda obiegło sieć. "Jesteśmy w szoku i czujemy ból, o którym wcześniej tylko słyszeliśmy, ból, jakiego wcześniej nie czuliśmy" - napisała na Instagramie. Jej wpis wywołał ponad 11 mln reakcji.
Swoimi doświadczeniami, "będąc w siódmej ciąży, na kilka dni przed trzecim porodem", podzieliła się też Aleksandra Żebrowska, żona aktora Michała Żebrowskiego.
"Są takie sprawy, o których nie da się mówić od razu, o innych nie chce się mówić wcale. "Nieudane" ciąże to temat, o którym rozmawia się ciężko - nawet z najbliższymi. Sama mam kilka takich za sobą - poronienia i na dokładkę ciążę pozamaciczną pod koniec zeszłych wakacji" - napisała.
- Żyjemy w kulturze, która marginalizuje cierpienie związane ze stratą ciąży, czyli tak naprawdę śmiercią i nie wspiera nas w uczeniu się, jak możemy czule reagować w tej sytuacji. Wyznacza nam raczej kierunek w stronę zaprzeczenia i tłumienia trudnych uczuć, tak potrzebnych do przeżycia i wyrażenia, aby poradzić sobie ze stratą i pójść w życiu dalej - mówi dr Joanna Kot, psycholog i psychoterapeutka pracująca z kobietami w ramach projektu "Droga Kobiety", współpracująca z Fundacją Medycyny Prenatalnej im. Ernesta Wójcickiego.
Jak podkreśla, "nie umiemy z nimi otwarcie być". - I z tego miejsca zaczynamy odczuwać wewnętrzną presję, żeby zachować się "właściwie". Wtedy jest spore ryzyko tego, że wbrew naszym szczerym intencjom, kobieta poczuje się jeszcze bardziej osamotniona w swoim przeżyciu - dodaje.
Zdaniem psycholog w przestrzeni publicznej powinny padać komunikaty, które będą nazywać to doświadczenie po imieniu: "to realna strata ciąży/dziecka i masz prawo z związku z tym być w procesie żałoby".
- To przynosi mnóstwo ulgi i zrozumienia po obu stronach. Cenne jest, jeśli robią to specjaliści - mając swoją rangę zawodową, mogą edukować i wskazywać możliwości wsparcia. Mogą mówić z poziomu swoich profesjonalnych doświadczeń i wskazywać elementy wspólne dla przeżywania wielu kobiet i mężczyzn. To daje poczucie przynależności, nawet takiej symbolicznej, w której mogę poczuć, że nie są z tym sami na świecie - tłumaczy psycholog.
- Taka psychoedukacja jest bardzo potrzebna. Prowadząc konsultacje w Fundacji Ernesta widzę, że coraz więcej kobiet zgłasza się po pomoc. Czują, że to ważne i trudne przeżycie, i nie chcą zostawiać się w tym bez wsparcia. To nasze wspólne bycie, nawet podczas jednorazowego spotkania, pozwala dużo wyrazić i znaleźć dla uczuć właściwe miejsce w sobie. To bardzo uwalniające doświadczenie przynoszące zrozumienie swoich przeżyć i nadzieję na uporanie się ze stratą - podkreśla.
Mimo coraz większej otwartości, dr Joanna Kot zwraca uwagę, że w Polsce poronienia to wciąż temat niezbyt często poruszany społecznie.
Zauważa jednak, że w naszym kraju w kwestii straty ciąży "całkiem nieźle działają przepisy prawne, które dają możliwość pochówku i inne potrzebne przywileje, np. urlop macierzyński w skróconej formie po przebytym poronieniu".
- Jednak znowu - tak mało mówi się o tym kobietom po poronieniu, że one często nie mają tej wiedzy. Potem przeżywają długo i dotkliwie, że ciało ich dziecka zostało "zutylizowane" medycznie lub obwiniają się o to - zaznacza.
Często też stawia się informowane kobiety "pod ścianą": ma pani następujące możliwości pochówku, ale musi pani podjąć decyzję w ciągu godziny. - Psychologicznie - będąc w kryzysie - to bardzo trudna sytuacja. W tym miejscu powinno pojawić się mniej presji ze strony personelu medycznego, a więcej zwykłego, ludzkiego współczucia - tłumaczy psycholog.
- Zazwyczaj słysząc o poronieniu, czujemy na sobie odpowiedzialność, aby pocieszyć kobietę, powiedzieć jej coś, dzięki czemu choć przez chwilę poczuje się lepiej i nie straci nadziei na kolejną ciążę. Większość z nas ma naprawdę szczere intencje. Ale jednocześnie często nie wiemy, jak jej w tym mądrze towarzyszyć - zauważa dr Kot.
Jak podkreśla, wbrew pozorom najważniejszym wsparciem nie jest rozmowa, a postawa - szczere, zaangażowane bycie przy kimś.
Dr Kot zwraca uwagę, że "nie ma takich schematów, które moglibyśmy wykorzystać w tej sytuacji".
Żałoba wymaga wsparcia - możliwości opowiedzenia komuś swojej historii i wyrażenia swoich przeżyć. To może wydarzać się, kiedy czuję przyjęcie mnie i moich uczuć po drugiej stronie - tłumaczy.
- Nienarodzone dziecko bez względu na stopnień rozwoju w życiu płodowym jest członkiem istniejącej już rodziny. Strata ciąży dotyczy dotyka więc całą rodzinę - kobietę i mężczyznę, ich jako parę i dzieci, które już mają - zaznacza dr Joanna Kot.
- Mężczyzna cierpi tak samo jak kobieta. Jednak skupiony na wspieraniu partnerki, często wydaje się być opanowany. On też przeżywa tę stratę, choć zazwyczaj stara się to skrzętnie ukrywać. Jego motywacją ukrywania uczuć jest najczęściej chęć bycia oparciem dla kobiety i nieobciążania jej dodatkowo własnymi przeżyciami. Mężczyźni są w tym kochani - mówi psycholog.
Pytana o to, jak rozmawiać z osobami po stracie dziecka, odpowiada, że najważniejsze są szczere reakcje i uważność na drugą stronę, które pozwolą stworzyć czułą przestrzeń, w której kobieta może doświadczyć swoich uczuć i wyrazić je.
- W ten sposób powoli radzi sobie z żałobą, czyli psychologiczną reakcją na stratę, co pozwala jej za jakiś czas dopełnić ten proces w sobie i pójść w życiu dalej. Ważne jest, żebyśmy zrozumieli, że nie zdejmiemy z kobiety lub pary ciężaru, czy też dotkliwości tego przeżycia. W jakimś sensie oni muszą uporać się z tym sami. Ale nasza mądra obecność jest ogromnym wsparciem, które pomaga im przeżywać ten proces świadomie - to znaczy z przyznaniem sobie prawa do żałoby i uznaniem wszystkich uczuć, które w związku z nią się w nich pojawiają - dodaje.
Ważne są szczere reakcje: "tak bardzo chciałabym ci w tym pomóc, ale nie wiem, co mogę zrobić"; "brak mi słów, chcę cię przytulić", "nigdy mnie to nie spotkało, więc pewnie nie do końca mogę to zrozumieć, ale chcę być z tobą"; "czuję się nieswojo, bo nie wiem, jak się zachować. Powiedz, czego potrzebujesz?"; "możesz na mnie liczyć".
Wbrew pozorom nie chodzi o pocieszanie i racjonalizowanie straty. Psycholog zwraca uwagę, by unikać takich zwrotów jak: "zobaczysz, jeszcze będziesz mamą"; "większość kobiet roni ciążę", "to statystyki"; "lepiej, że stało się to na tym etapie niż później, kiedy już bardziej związałabyś się z dzieckiem", "pewnie urodziłoby się chore".
A przede wszystkim nie umniejszać stracie: "nie przesadzaj, nic takiego się nie stało"; "to tylko selekcja naturalna"; "to była bardzo wczesna ciąża"; "nie ty pierwsza i nie ostatnia".